سونوگرافی فراصوتییکی از روشهای تشخیص بیماری در پزشکی است. به این روش اکوگرافی، پژواکنگاری و صوتنگاری نیز گفته میشود. این روش بر مبنای امواج فراصوت و برای بررسی بافتهای زیرجلدی مانند عضلات، مفاصل، تاندونها و اندامهای داخلی بدن و ضایعات آنها پی ریزی شدهاست. سونوگرافی در حاملگی نیز کاربردهای وسیعی دارد. همچنین امروزه سونوگرافی کاربردهای درمانی نیز دارد.
در سیستمهای فراصوت، پالسهای مکانیکی با فرکانسی در محدودهفراصوت،توسطپرابمخصوصمنتشرمیگردد. این پرابها دارای آرایهای از فرستندههای فرا صوت میباشد. بخشی از امواج منتشر شده در محیط (در اینجا بافتهای زیستی)، با برخورد به مرزهای دو بافت با چگالی متفاوت، دچار بازتابش (اکو) میگردند. میزان این بازتابش وابسته به امپدانس انتشار امواج فراصوت در دو محیط میباشد. اساس سیستمهای تصویربرداری آلتراسوند، تشخیص تاخیرهای سیگنالهای دریافتی و پالسهای ارسال شده میباشد.
در کاربردهای پزشکی، امواج فراصوت با فرکانسهایی در رنج ۱ مگاهرتز الی۱۸ مگاهرتز، به کار گرفته میشود. فرکانسهای بالا نیاز به فرستندههایی با ابعاد کوچکتر داشته و با توجه به کوتاهتر شدن طول موج، امکان دستیابی به رزولوشن بالاتر را فراهم میآورد، اما با این وجود، میزان تضعیف سیگنال در محیط انتشار، با افزایش فرکانس، افزایش مییابد. به همین دلیل رنج فرکانس معمول ۳ الی۵ مگاهرتز میباشد.
برای تشخیص سرعت سیالات، مانند سرعت جریان خون، میتوان از اثر داپلی نیز بهره برد. با توجه به اثر دوپلر حرکت سیال موجب ایجاد شیفت فرکانسی در امواج بازتابیده شده میشود. میزان این شیفت فرکانس وابسته به اندازه و جهت سرعت میباشد.
با افزایش فرکانس، الگوی تابش فرستنده به حالت ایزوتروپیک نزدیک میگردد. برای متمرکز نمودن پالسهای ارسالی در یک راستا و حتییک نقطه خاص میبایست از پرابهای آرایه فازی، استفاده نمود. این پرابها شامل چندین فرستنده/گیرنده پیزوالکتریک بر روی خود میباشند که میتوان به صورت یک ردیف (یک بعدی) یا چندین ردیف (دو بعدی) کنار هم چیده شده باشند. در حالت پسیو، میتوان چیدمان این المانها را به نحوی طراحی نمود که لوب اصلی الگوی تابش آنتن در یک راستای خاص متمرکز گردد.
در حالت اکتیو فاز، با ایجاد تاخیرهای کنترل شده، در پالسهای ارسالی توسط هر المنت، میتوان جهت لوب اصلی را نیز بدون تغییر موقعیت مکانیکی فرستنده، تغییر داد. در فرستندههای آرایه فازی دو بعدی اکتیو، امکان فوکوس کردن در یک نقطه خاص نیز فراهم میآید. این خصوصیت امکان ایجاد تصاویر دو بعدی و سه بعدی را بدون تغییر دادن مکان پراب، فراهم میآورد.
سونوگرافی چیست ؟
یک نوع دستگاه تصویربرداری است که با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا، اندامها و ساختارهای داخل بدن را نگاه می کنند.
متخصصان از آن برای مشاهده قلب، رگ های خونی، کلیه ها، کبد و سایر اعضای بدن استفاده می کنند. در دوران بارداری، پزشکان از این نوع تصویربرداری برای مشاهده جنین استفاده می کنند. بر خلاف اشعه ایکس، امواج این معاینه شما را به اشعه ای منعکس نمی کند و مضر نمی باشد.
در طول معیانه، شما روییک تخت قرار می گیرید. یک تکنسینیا پزشک مخصوص دستگاهی را به نام مبدل بر روی بخشی از بدن شما حرکت می دهد. این مبدل، امواج صوتی را ارسال می کند که از بافت درون بدن شما تصویربرداری می کند.
این مبدل نیز امواجی را که پشت سر می گذارد تصویربرداری می کند و آن ها را ضبط می کند. دستگاه سونوگرافی (اولتراسوند) تصاویری از امواج صوتی ایجاد می کند.
اساسا هفت روش متفاوت وجود دارد، اما روند اصلییکسان است. انواع مختلف روش ها عبارتند از:
۱- سونوگرافی ترانس واژینال : جهت تولید تصاویر سونوگرافی در داخل واژن مورد استفاده قرار می گیرند که ترانس واژینال اغلب در دوران اولیه بارداری استفاده می شود.
۲- سونوگرافی معمولی : معاینه ای که از یک مبدل استفاده می شود و در نواحی مختلف بدن مانند شکم برای تولید تصاویر دو بعدی از جنین در حال رشد صورت می گیرد.
۳- سونوگرافی تخصصی : این معاینه شبیه سونوگرافی معمولی است، اما این نوع معاینهیک مشکل مشکوک را هدف قرار می دهد و از تجهیزات پیچیده تر استفاده می شود.
۴-تصویربرداری رنگییا کالر داپلر : این روش تصویربرداری تغییرات جزئی در فرکانس امواج فراصوتی را اندازه گیری می کند، زیرا آنها از اجسام متحرک مانند سلول های خونی تصویربرداری می کنند.
۵- سونوگرافی سه بعدی : با استفاده از prob های مخصوص از قبل طراحی شده و نرم افزار های تخصصی مثلا برای تولید تصاویر سه بعدی از جنین در حال رشد است.
۶- سونوگرافی۴ بعدییا۳ بعدی داینامیک : با استفاده از اسکنرهای مخصوص طراحی شده و مثلا برای نگاه کردن به صورت و حرکات کودک قبل از زایمان استفاده می شود.
۷- اکوکاردیوگرافی جنینی : استفاده از امواج اولتراسوند برای ارزیابی آناتومی و عملکرد قلب کودک است. دستگاه های پیشرفته ای در این زمینه در کلینیک پژواک موجود می باشد. این گزارش برای کمک به ارزیابی مشکالت نقص قلب مادرزادی مورد استفاده قرار می گیرد.
برخی از کاربردهای رایج سونوگرافی چیست ؟
سونوگرافی می تواند با تشخیص و ارزیابی آسیب های بدن در شرایط مختلف برای تشخیص بیماری کمک کند.
همچنین برای کمک به پزشکان از علائمی مانند:
درد
ورم
عفونت
این نوع تصویربردارییک روش مفید برای بررسی بسیاری از اندام های داخلی بدن است، برخی از مواردی که از اهمیت بالاتری برخوردار هستند شامل:
قلب و عروق خونی، از جمله آئورت شکمی و شاخه های اصلی آن
کبد
کیسه صفرا
طحال
پانکراس
کلیه ها
مثانه (مانند تشخیص واریکوسل در مردان)
رحم، تخمدان ها و سونوگرافی بارداری
چشم ها
تیروئید و غدد پاراتیروئید
اسکروتوم (بیضه ها)
مغز نوزادان
لگن نوزادان
ستون فقرات در نوزادان
بافت نرم و پستان
الاستوگرافی کبد (فیبرواسکن) و سایر نواحی
الاستوگرافی توده های پستانی
جهت گرفتن نوبت در سونوگرافی اینجا کلیک کنید.